Тоо булактарында суунун жетишсиздигинен байланыштуу суу пайдалануучуларды өз убагында сугат суу менен камсыз кылуу максатында 2023-жылдын 5-майынан тартып Орто-Токой суу сактагычынан кое бериле баштаган. Алгач агып чыгышы 70 м3/с түзсө, 11-майда 110 м3/с чейин көбөйгөн, бул долбоордук кубаттуулуктан 15 м3/с аз. Белгилей кетчү нерсе, суунун максималдуу релиздери адатта июнь айынын башында башталат, бул жылы – майдын экинчи декадасынан тартып берилди. Ошол эле учурда, Чу дарыясында суунун көлөмү апрель-июль айларында орточо жылдык көрсөткүчтүн 70%ын түздү жана өзгөчө май-июнь айларында төмөн болгон.
19-июлда дарыяларда суунун көлөмүнүн жогорулашы байкалган, абанын температурасы күндүз 30°Cден жогору, түнкүсүн 20°Сден жогору болгон. Алсак, Чоң-Кемин дарыясына суунун агып кириши 32,0 м3/с болуп, былтыркы жылга салыштырмалуу 1,9 м3/с көп. Аламүдүн дарыясына суунун агып кириши 22,42 м3/с болуп, былтыркы жылга салыштырмалуу 6,32 м3/с көп. Сокулук дарыясына суунун агып кириши 14,67 м3/с түздү, бул өткөн жылдагыдан 0,93 м3/с аз.
Суу сактагычтан суунун интенсивдүү алынышына төмөнкү факторлор таасир эткен:
Тоо булактарында суунун деңгээлинин төмөндүгү;
• Жаан-чачындын аз болушу;
• Өнөр жай өсүмдүктөрүнүн аянтынын көбөйүшү: өткөн жылга салыштырмалуу үстүбүздөгү жылы эгин аянттарынын структурасы өзгөрдү.
Алсак, 2023-жылы бардык пайдаланылган жерлерден жүгөрү айдоо-4,073 миң га жана кант кызылчасы-3,946 миң га көбөйгөн, дан эгиндеринин аянты 4,253 миң га азайган, мурунку жылдарга салыштырмалуу Аламүдүн районунда кулпунай жана малина өстүрүү көбөйгөн.
* Которуштуруп айдоонун жоктугу-сугат суу менен камсыз кылууда сугат булактарына жакын нымдуулукту сүйүүчү өсүмдүктөрдүн жайгашуусу маанилүү ролду ойнойт. Сугат булагынын алдында айыл чарба өсүмдүктөрүнүн бир түрүн массалык түрдө себүү сейрек эмес, бул бир эле мезгилде сугат сууга болгон муктаждыкты жогорулатат, бирок булактын өткөрүү жөндөмдүүлүгү жана суусу сууну талап кылынган чыгымдоону камсыз кыла албайт. Мисалы, Аламүдүн суусу боюнча 2023-жылдын 2-июнуна карата сугат суу 2,4 м3/с түзгөн, бул суу пайдалануучулардын керектөөсүн камсыз кыла албайт. Кайрак жерлерди сугаруу 45,0 миң га, бирок бул аянттар сугат суу менен камсыз кылууга эсептелген эмес.
